ЖАҢАЛЫҚТАР
Алматыда алаңда тұрған адамдарға шулы жарқылдақ граната ата бастады. Қаза тапқандар мен жараланғандар бар
Алматының Республика алаңында қолында қаруы жоқ адамдарға оқ ата бастады. Алаңда бұған дейін түрлі наразылық шараларына шығып жүрген белсенділер тұрған. Бұл жөнінде Азаттық тілшісі хабарлады.
Журналист Әнуар Данияровтың сөзінше, Алматы уақытымен сағат 18:43-тен бастап оқ ата бастады. Назарбаев даңғылы жақтан Республика алаңына брондалған әскери машиналар келіп, шулы жарқылдақ граната атты. Оқ атылып жатқанын белсенділер Марат Тұрымбетов пен Әйгерім Төлеужанова да растады. Олар оқ атылған тұста алаңда болған. Әнуар Данияровтың айтуынша, бір адам қаза тапты. Өкпесіне оқ тиген жігітті Данияровтың қасындағы азамат ауруханаға алып бара жатқанда қаза тапты. Қаза тапқан - 18-20 жастағы жас жігіт.
Демократиялық партия құру жөніндегі бастамашы топ өкілі Әйгерім Төлеужанованың айтуынша, алаңға келгендердің дені қарусыз жастар.
Алаңда тұрған наразы топ арнайы дағдарыс штабын құрып, билікке бірнеше талап қойған. Олар: ҰҚШҰ әскері кіргізілмесін, билік толық отставкаға кетсін, азаматтық қоғам өкілі лидері болатын уақытша үкімет құрылсын, халықты арандатушылардан қорғау үшін дружина жасақтары құрылсын. Наразы топтың қолында "Біз террорист емеспіз" деген үлкен плакат болған.
Сол маңда тұратын адамдардың айтуынша, қазір алаңда шулы гранатаның, оқтың дауысы естіліп тұр. Марат Тұрымбетовтың айтуынша, бес адам жараланған, оларды адамдар өздері ауруханаға тасып жатыр. Жедел жәрдем көліктері байқалмайды.
Алаңға жақын жерде тұратын белсенді Бэлла Орынбетованың айтуынша, Сәтбаев көшесінің бойымен алаңға қарай ішінде әскерилер бар бес патруль көлігі, 3 БТР, әскерилер бар 3 жүк көлігі кетіп бара жатыр.
- 2 қаңтарда Жаңаөзенде халық сұйытылған газ бағасының 60 теңгеден 120 теңгеге көтерілгеніне қарсы шыққан. Кейін Жаңаөзендегі наразылықты елдің басқа аймақтары да қолдады. Үкімет Маңғыстау облысында газ бағасы елу теңге болады деп шешім шығарса да, наразылық басылар емес.ё
- Халық елдегі қымбатшылықты айтып, биліктің отставкасын және 1993 жылғы Конституцияны қайтаруды талап қылған.
- 5 қаңтар түнде Алматыда мыңдаған адам Республика алаңына жиналып, қымбатшылыққа қарсы наразылық білдірді. Полиция оларға қарсы көзден жас ағызатын газ, резеңке оқ, шулы граната қолданды. Елдің басқа аймақтарында да түнде наразылық жалғасты.
- 5 қаңтар түске таман президент Тоқаев үкімет отставкасын қабылдады. Елдің басқа аймақтарында - Ақтау, Шымкент, Ақтөбе, Өскемен, Семей, Оралда да наразылық жалғасты.
- 5 қаңтар түс ауа Алматыда тәртіпсіздік күшейіп, белгісіз адамдар тобы қала әкімдігінің ғимараты мен әуежайға басып кірді. Қала әкімдігінің өртке оранғаны көрінетін видеолар тарады. Алматыда ондаған сауда орындары, дүкендер, банктер тоналғаны хабарланды. Тоқаев 6 қаңтарда Қауіпсіздік кеңесі жиынында Алматыдағы шабуылға "террористік топтарды" айыптады. Бірақ ол айтқан "террористік топтардың" 2 қаңтардан бергі наразылыққа шыққандарға қатысы бар екеніне нақты дәлел жоқ.
- Қазақстан президенті "террористік бандиттер" деп атаған адамдардың кім екені белгісіз. Тоқаев оларды бұлай атауға қандай негіз болғанын, олардың қайдан келгенін, неге мұны "агрессия" деп есептейтінін анық айтпады. Кейінгі күндері Қазақстанда қандай да бір террорлық әрекеттер, әскери операция болып жатқаны жайлы ақпарат айтылмаған еді.
- 5 қаңтарда елде жағдай ушыққан тұста Тоқаев ҰҚШҰ-дан көмек сұрады. Ұйымға мүше Ресей, Армения, Беларусь Қазақстанға көмекке әскер жіберетіндерін мәлімдеді. 6 қаңтар кешкісін ресейлік әскерилер елге жетті.
- 5 қаңтар кешкі сағат бестен бастап түн жарымға дейін елде интернет өшті. Қазір де интернет нашар.
- Тоқаев астанадан кетпейтінін, Қауіпсіздік кеңесінің төрағалығын қолына алатынын мәлімдеді. Бұған дейін бұл кеңесті елдің экс-президенті Назарбаев басқарып келген еді.
- Билік елде толығымен төтенше жағдай жариялаған.
Басқа да жаңалықтар
Украина президенті кеңсесінің басшысы Андрей Ермак АҚШ-қа барды
Украина президенті кеңсесінің басшысы Андрей Ермак 3 маусым күні таңертең Вашингтонға барды. Онымен бірге делегация құрамында Украинаның экономика министрі Юлия Свириденко, қорғаныс министрлігінің және президент кеңсесінің өкілдері бар.
Ермак Telegram-арнасына АҚШ-тағы келіссөздердің күн тәртібі Украинаға қорғаныс көмегін күшейту, майдандағы қазіргі жағдай, сондай-ақ Ресейге қарсы санкция қысымын арттыру сияқты кең ауқымды мәселелерді қамтиды деп жазды.
Украина тарапы, әсіресе, АҚШ-тың республикашыл сенаторы Линдси Грэм ұсынған заң жобасын талқылауға ерекше көңіл бөлмек. Бұл заң жобасында Ресейге қарсы санкцияларды едәуір күшейту көзделген, соның ішінде халықаралық санкцияларға қарамастан Ресей мұнайын сатып алып отырған елдерден келетін импорт тауарларға 500 пайыздық кедендік баж салығын енгізу қарастырылған. Украина бұл заң жобасы Конгресте агрессор елге экономикалық қысым жасаудың маңызды құралы ретінде қолдау табады деп үміт артып отыр.
Ермактың айтуынша, тараптар бұған дейін қол қойылған Инвестициялық қор құру туралы келісімді іске асыру мәселесін де талқылауды жоспарлап отыр. Бұл қор соғыстан кейінгі Украинаны қалпына келтіру ісінде басты рөл атқаруы тиіс. Басым тақырыптар қатарында – Ресей заңсыз депортация жасаған украин балаларын елге қайтару және осы процеске халықаралық қолдау көрсету мәселелері де бар. Сондай-ақ, әсіресе діни тақырыптарды қолдану аясында Ресейдің үгіт-насихатына қарсы тұру тетіктерін талқылау көзделіп отыр.
Украина делегациясы АҚШ-тағы республикашыл және демократиялық партиялардың Украинаға тұрақты қолдау көрсетіп келе жатқан заң шығарушы өкілдерімен, сондай-ақ АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігінің мүшелерімен бірқатар кездесу өткізбекші.
Бұдан бөлек, Украина тарапы осы аптада Стамбұлда Ресей өкілдерімен өткізген кезекті кездесудің нәтижелері жайлы баяндап, Мәскеудің бейбіт келіссөздерді әдейі созып, оны Украинаға қарсы әскери басқышылығын жалғастыруға уақыт ұту үшін пайдаланып жатқанын атап өтпек.
Ташкент пен Токио келісімі: 10 мың өзбекстандыққа Жапониядан жұмыс тауып бермек
Өзбекстан үкіметі жанындағы көші-қон агенттігі мен Жапонияның Japan-China-Asia Medical Educational Cultural Exchange General Incorporated Foundation (JCAEMCE) ұйымы бес жыл ішінде Жапонияда 10 мың өзбекстандықты жұмыспен қамту туралы келісімге қол қойды. Бұл ақпаратты таратқан өзбек агенттігінің хабарлауынша, жоба Жапонияда жұмыс істеуге ниет білдірген Өзбекстан азаматтарына дайындалып, жұмысқа орналасуына көмектесуді көздейді.
Келісім аясында Ташкентте, Самарқан және Наманған облыстарында жапон тілін үйрететін Yapon Mahorat Nuri курстары ашылмақ.
Осы айда Жапониядағы бос жұмыс орындарын өз бетімен таңдауға және жұмыс берушімен тікелей байланысуға мүмкіндік беретін WiseBridge атты онлайн-платформаны іске қосу жоспарланып отыр. Бұл платформа 2025 жылдың маусым айында жұмысын бастайды.
Жапонияға сапармен барған кезде өзбек шенеуніктері ол елдің өкілдерімен виза тәртібін жеңілдету және Жапонияға кіруге рұқсат алу мерзімін қысқарту мәселелерін де талқылаған.
Өзбекстан экономикасы шетелге жұмыс іздеп кеткен еңбек мигранттарының ақша аударымына айтарлықтай тәуелді. Ұзақ уақыттан бері өзбекстандық еңбек мигранттары жұмыс істеуге баратын негізгі ел Ресей болатын және әлі де көп өзгеріп кете қойған жоқ.
Кремль Украинаға қарсы соғыс бастаған соң, кейінгі жылдары Ресейде Қырғызстан, Тәжікстан мен Өзбекстаннан шыққан мигранттардың жағдайы қиындай түсті. Майданға Орталық Азия елдерінен шыққан мигранттарды тарту оқиғалары жиілеген. Бұған қоса, 2024 жылы "Крокус Сити Холлда" жасалған терактіден кейін, Ресей билігі бұл қылмысқа Тәжікстан азаматтарын кінәлаған соң, елде мигранттарға қарсы рейд пен тексеру күрт көбейген еді.
Еуропа елдері Орталық Азиядан барған мигранттарды аз мөлшерде қабылдайды – оларды әдетте ауыл шаруашылығындағы маусымдық жұмыстарға тартады.
Forbes тізіміндегі Қазақстанның ең бай адамы тағы бір банкті сатып алуға рұқсат алды
Қазақстанның құзырлы органдары Kaspi.kz финтех-холдингі директорлар кеңесінің төрағасы, миллиардер Вячеслав Кимге Jusan Bank қаржы ұйымын сатып алуға рұқсат берді. 2025 жылғы 3 маусымда Қазақстанның Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің баспасөз қызметі осылай деп хабарлады.
"Қолданыстағы заңға сәйкес, жеке немесе заңды тұлғаның ірі қатысушы немесе банк холдингі мәртебесін иеленуіне тек уәкілетті органның алдын ала жазбаша келісімі болғанда ғана рұқсат етіледі", – деген агенттік.
2025 жылдың мамыр айындағы жағдай бойынша, Jusan Bank-тің активтері 3,195 триллион теңге (1 АҚШ доллары = 511,39 теңге), ал меншікті капиталы 900 миллиард теңге деп бағаланған. Бұл банк актив көлемі бойынша Қазақстандағы банктер арасында алтыншы орында тұр.
Kaspi финтех-холдингінің тең меншік иесі Вячеслав Ким осы аттас банкті де қамтитын Kaspi.kz тобы атынан Jusan Bank-ті сатып алғысы келетіні туралы өтінішті биыл ақпан айында берген.
Бұған дейін Jusan Bank бірқатар құқықтық дауға қалған. Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаев негізін қалаған Назарбаев қорымен байланысты Jusan тобы (құрамында аталған банк және басқа да активтер болған) шетелдің құқықтық алаңына шығарылған. Қазақстан үкіметі бұл активтерді отандық заң аясына қайтаруды талап еткен. Бұл дау-дамай 2023 жылы "мәміле келумен" аяқталған, алайда оның егжей-тегжейі ашық дереккөздерде жарияланған жоқ. Британдық Jusan Technologies Ltd компаниясы (оған Jusan Bank-тің акционері First Heartland Securities компаниясы тиесілі болған), сондай-ақ оның негізгі акционері – АҚШ-тың Невада штатында тіркелген Jysan Holding – Қазақстан үкіметіне қарсы түсірген талап-арызын 2023 жылы тамызда қайтарып алды. Сөйтіп, банк толықтай Ғалымжан Есеновтің иелігіне өткен. Есенов – Қазақстанның бұрынғы жоғары лауазымды шенеунігі әрі экс-президент Нұрсұлтан Назарбаевтың туысы Ахметжан Есімовтің бұрынғы күйеу баласы. Қазір Есенов – банкті сатушы, Ким – сатып алушы ретінде әрекет етпек.
Ким бұған дейін Jusan Bank-ті сатып алу жөніндегі мәміленің Kaspi тобына "қатысы жоқ" деп мәлімдеген.
Биыл Forbes журналы 55 жастағы Вячеслав Кимнің байлығын 7,1 миллиард долларға тең деп бағалаған. Кейінгі бір жылда оның капиталы 1,3 миллиард долларға өсіп, ол әлемдік миллиардерлер тізімінде 464-орынға көтерілді – бұл былтырғымен салыстырғанда 47 саты жоғары.
Ресейдің дрон шабуылынан Балаклеяда бір адам өліп, Чернигов пен Одессада бірнеше кісі жараланған
3 маусымға қараған түні Ресей әскері Украинаға дрон шабуылын жасады. Чернигов пен Одесса қалаларында тұрғын үйлер бүлініп, жараланғандар бар деп хабарлады жергілікті билік өкілдері. Ал Харковь облысындағы Балаклее қаласында бір адам қаза тапқан.
"Алдын ала мәліметтер бойынша, үш адам – бір әйел мен екі ер адам қатты жараланған. Олар қалалық емдеу мекемелеріне жеткізілді", – деді Чернигов облыстық әскери әкімшілігі басшысы Вячеслав Чаус.
Оның айтуынша, шабуыл салдарынан көпқабатты үйлер, мектептер, бірнеше дүкен, аялдамалар мен жекеменшік сектордағы үйлер бүлінген. Бұдан бөлек, бір өндірістік кәсіпорынға да дрон түскен.
"Оқиға болған жерде шабуыл зардаптарын жою жөніндегі штаб құрылып, барлық тиісті қызметтер жұмыс істеп жатыр", – деп жазды ол әлеуметтік желідегі парағына.
Чернигов қаласы әскери әкімшілігінің басшысы Дмитрий Брижинскийдің мәліметінше, Ресейдің дрон шабуылынан екі әйел және екі ер адам зардап шеккен. Ер адамдардың жағдайы аса ауыр, қазіргі уақытта олар ауруханада ем қабылдап жатыр деді ол.
Брижинский Черниговте көпқабатты ғимарат, жекеменшік үйлер, оқу орны және өндірістік кәсіпорын бүлінгенін растады. Бұған қоса, жекеменшік бір үй толық жанып кеткен.
Украиналық басылымдар Одесса қаласына да дронмен шабуыл жасалғанын хабарлады. Одесса облыстық Төтенше жағдайлар қызметінің дерегінше, шабуылдардан төрт адам зардап шеккен. Бірнеше жерде өрт шығып, құтқарушылар оны сөндірген. Ең ірі өрт – азық-түлік сақталған қоймада болған. Жекеменшік секторда екі автокөлік жанып кеткен, гараждар мен тұрғын үйлер бүлінген.
"Тұрғын үйлер мен азаматтық инфрақұрылым нысандары бүлінді, автокөліктер өртенді. Қазіргі уақытта зардап шеккендер жайлы бұдан басқа ақпарат түскен жоқ", – деді Одесса қаласының мэрі Геннадий Труханов.
Ал Харковь облысындағы Балаклея қаласында ресейлік дрондар шабуылы салдарынан бір адам қаза тауып, тағы біреуі жараланған. Қала әкімшілігінің басшысы Виталий Карабановтың айтуынша, дрондар азаматтық кәсіпорын мен ашық жерге түскен. Қаза тапқан және жараланған адамдар – сол кәсіпорында жұмыс істеген.
Сенатор Грэм мен Еурокомиссия басшысы Ресейге қарсы санкция мәселесін талқылады
АҚШ-тың республикашыл сенаторы, Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдату жөніндегі заң жобасы авторларының бірі Линдси Грэм дүйсенбі, 2 маусым күні Берлинде Еурокомиссия төрайымы Урсула фон дер Ляйенмен кездесті. Еурокомиссия баспасөз қызметінің хабарлауынша, кездесуде АҚШ пен Еуроодақтың санкциялық саясатын үйлестіру мәселесі қаралған.
Еурокомиссия жетекшісі Кремль тек күш танытып сөйлескенді түсінеді, сондықтан Ресейді Украинаға қарсы бастаған соғысын тоқтатуға және бітімге келуге көндіру үшін, оған қысымды күшейту қажет деген. Хабарламада айтылғандай, қазіргі таңда Еуроодақ Ресейдің энергия өнімдерін сатудан түсетін кірістеріне, "Солтүстік ағын" инфрақұрылымына және Ресейдің банк секторы қызметіне бағытталған 18-санкция пакетін дайындап жатыр. Бұдан бөлек, Фон дер Ляйен сенатор Грэммен Украинадан Ресейге заңсыз әкетілген украин балаларының мәселесін де талқылаған.
Мұның алдында, жексенбі, 1 маусым күні сенатор Линдси Грэм Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдату жөніндегі заң жобасының тағы бір авторы, демократ сенатор Ричард Блюментальмен бірге Парижде Франция президенті Эммануэль Макронмен кездескен еді. Оған дейін екі сенатор Киевте Украина президенті Владимир Зеленскиймен де кездесіп қайтқан.
АҚШ-тың бұл екі сенаторы өздері әзірлеп ұсынған заң жобасын осыған дейін қабылданған ұқсас құжаттардың ішіндегі ең қатаң "жойқыны" деп сипаттайды. Мәселен, бұл заң жобасында Ресейден мұнай, газ және уран сатып алатын елдерге 500 пайызға тең баж салығын енгізу көзделген. Ондай мемлекеттер қатарында Қытай мен Үндістан бар.
АҚШ президенті Дональд Трамп әзірге бұл заң жобасына қолдау білдірген жоқ. Алайда екі партиядан 80-нен астам сенатор жобаны қолдап сөйлеген. Трамп Ресейге қарсы санкцияларды қатаңдатуға әлі асықпайтынын, себебі Мәскеу бейбіт келісімге келуі мүмкін деген үміті барын айтты. Оның сөзінше, Ресей президенті Владимир Путиннің айқын ниеті алдағы екі апта ішінде белгілі болмақ. Ал АҚШ сенаторлары болса, Путин Трампты алдаусыратып, жаңа шабуыл операцияларына кірісу және Украина аумағынан тағы да жер басып алу үшін уақыт ұтқысы келеді деп есептейді.
АҚШ сенаты аталған заң жобасын талқылауды осы аптада бастауы мүмкін. Алайда оны республикашылдар бақылауындағы Өкілдер палатасы қолдай ма, жоқ па – әзірге белгісіз.
БАҚ: АҚШ өзге елдерден тариф жайлы ұсынысты тезірек беруін талап етті
АҚШ тарифтер туралы келісімге келуге ынталы елдерден өз ұсыныстарын сәрсенбіге дейін жіберуді талап еткен. Мұндай ақпаратты Reuters агенттігі хабарлады.
Агенттік деректеріне сүйенсек, АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі келіссөздерді 8 шілдеге дейін аяқтауды көздеп отыр, себебі дәл сол күні бұған дейін Ақ үй жаңа тарифтерді енгізуді кейінге қалдырған 90 күндік мерзім аяқталмақ. Қазіргі уақытқа дейін АҚШ тек Ұлыбританиямен негіздемелік келісімге қол жеткізген.
Қытайдың сауда министрлігі АҚШ-ты сауда келісімі жөніндегі бітімді елеулі түрде бұзды деп айыптап, өз мүддесін қорғау үшін батыл шаралар қабылдайтынын ескертті.
Министрлік АҚШ тарапы кейінгі апталарда бұған дейін Женевада өткен келіссөзде екі ел қол жеткізген өзара келісімді бұзатын және Пекиннің заңды мүдделеріне нұқсан келтіретін бірқатар дискриминациялық шаралар қабылдаған деп мәлімдеді.
Қытайдың сауда министрлігі АҚШ тарапынан Huawei компаниясының чиптерін пайдалануға жол бермеу туралы үшінші елдерге жасалған ескертулерді, қытай компанияларына чип жобалау бағдарламаларын сатуды доғару шараларын және қытай студенттеріне америкалық виза беруден бас тарту қаупін атап өткен.
Ресей Украинаға тапсырған меморандумның егжей-тегжейін жариялады
Ресейдің Украинамен қарулы қақтығысты реттеу жөніндегі меморандумы Киевке алдымен сайлау өткізіп, содан кейін бейбіт келісімшартқа қол қоюды ұсынады. ТАСС агенттігі меморандум мазмұнын жариялады.
Меморандумның үшінші бөлімінде Киев жасауға тиіс қадамдар мен олардың орындалу мерзімдері ретімен көрсетілген: сайлау өткізу, Украина аумағында билік органдарын қалыптастыру, тек содан кейін ғана келісімшартқа қол қою, т.б.
Мәскеу ұсынған құжатта Қырым, Донбасс және Ресей армиясы басып алған Украинаның өзге де өңірлері (мәтінде олар Новороссия, яғни "Жаңа Ресей" деп аталған) Ресей құрамында халықаралық деңгейде мойындалуы тиіс деп жазылған. Ресей атысты тоқтатқаннан кейін 30 күн ішінде Украина осы аталған аумақтардан әскерін әкетсін деген талап айтқан.
Меморандумда бейбіт келісімшарт мәтіні бойынша жұмыс басталғаннан кейін, мәйіт жинау үшін екі-үш күндік бітім жарияланады деп жазылған. Бұдан соң Ресей біржақты түрде Украина қарулы күштерінің қаза тапқан 6 мыңдай жауынгерін украин жағына тапсырады делінген.
Бұған қоса Ресей Украинаның әскери одақтар мен коалицияларға қосылуын қаламайтынын айтып, Киев мобилизацияны тоқтатып, демобилизацияны бастасын, "саяси тұтқындар" мен бейбіт тұрғындарға өзара рақымшылық жарияласын, сондай-ақ Украинаға шетелдік әскери көмек тоқтатылсын деген талабын жеткізген.
Украина Стамбұлдағы келіссөздер кезінде ресейлік делегацияға тапсырған меморандумында атысты халықаралық бақылаушылардың қадағалауымен 30 күнге толық тоқтатуды және "бәріне бәрін" принципі бойынша тұтқын алмасуды, территория жөніндегі даулы мәселелерді тек атыс толық тоқтатылғаннан кейін ғана талқылауды ұсынған.
Бұдан бөлек, Украина Ресейден басып алынған жерлерден әкетілген 500-ден астам баланы қайтаруды талап еткен. Олардың арасында Херсон облысынан Қырым аумағына әкетілген балалар да бар.
Украина президенті Владимир Зеленский Стамбұлдағы келіссөздер кезінде Ресей тарапы айтқан қаза тапқандардың мәйітін жинау үшін атысты екі-үш күнге уақытша тоқтату жайлы ұсынысын сынға алып, ресейлік делегация мүшелерін "ақымақтар" деп атады.
"Бітім – қаза тағы да болмас үшін қажет нәрсе", – деді Зеленский.
Оның сөзінше, "Владимир Мединскийдің бұл мәселеде деңгейі төмен, техникалық жағын түсінбейді, ал командирлер майдан даласында қаза тапқандарды онсыз да айырбастап алып жатыр".
Зеленский Мәскеу АҚШ-тың Ресейге қарсы санкциялар енгізуін соза түсу үшін дипломатиялық әрекет жасағандай кейіп танытып отыр деп айтты.
Украина президенті Ресей ұсынған талаптарды "ультиматум" деп атады, бірақ құжатты әлі жеке оқып таныспағанын айтты.
Зеленский Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның Ресей, АҚШ және Украина басшыларын қатыстырып кездесу өткізу идеясын қолдайтынын мәлімдеді.
"Бірақ мұндай кездесу атысты тоқтатады деп ойламаймын", – деді Зеленский.
Трамп Ресей мен Украина Түркияда саммит өткізсе, оған қатысуға дайын екенін айтқан
АҚШ президенті Дональд Трамп Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның Ресей және Украина басшыларымен бейбіт келіссөз өткізу ұсынысын қабыл алуға дайын, алайда келіссөзге Ресей президенті Владимир Путин мен Украина президенті Владимир Зеленскийдің қатысуы маңызды. Ақ үй осылай деп хабарлады.
"Президент мұндайға ашық екенін айтты, ол тек келіссөзге екі елдің басшылары да бірге қатысқанын қалайды", – деді Ақ үй өкілі Кэролайн Ливитт журналистерге.
Бұған дейін, дүйсенбі күні Стамбұлда Ресей мен Украина делегациялары арасында келіссөз өткеннен кейін Ердоған Путин, Трамп және Зеленскийдің қатысуымен Стамбұлда немесе Анкарада кездесу өткізгісі келетінін айтқан.
Ол Стамбұлда Ресей мен Украина арасында өткен келіссөзді "тамаша болды" деп сипаттап, Түркия алдағы уақытта саммит ұйымдастыру туралы бастама көтереді деп хабарлаған.
Оның алдында Зеленский де ондай кездесу өткізуді қолдайтынын, бірақ ол кездесу өткеннен кейін атыс бірден тоқтайды деп үміттенбейтінін мәлімдеген.
Түркияда түркіменстандық белсенді Үмида Бекжанова ұсталған
30 мамыр күні Стамбұлда үстіне жай киім киген белгісіз біреулер Түрікменстаннан шыққан белсенді Үмида Бекжанованы ұстап, депортация орталығына алып кеткен. Мұны 31 мамыр күні Швецияда тұратын түрікмен оппозиционері Халмурад Союнов Үмиданың адвокаттарына айтқанына сүйеніп, өзінің YouTube-арнасында хабарлады .
Союновтың айтуынша, Түрікменстанның арнаулы қызметі мен Түркиядағы елшілігінің өкілдері Үмида Бекжанованың Стамбұлдағы тұрғылықты мекенжайын ұзақ уақыт бойы анықтай алмаған. Оны табу үшін түрлі айла-шарғы қолданған. Атап айтқанда, қаңтар айында Үмидаға банктен визасының мерзімі аяқталғанына байланысты банк картасы жабылғаны жайлы хабарлама түскен.
"Бұл хабарлама Үмидаға жай түскендей әсер етті, өйткені ол қыркүйекте алған визаның мерзімі мұншалықты тез аяқталуы мүмкін емес еді. Ол бұл жөнінде бірден адвокатына хабар берді", – деді Союнов.
Алайда, Үмида Бекжанованы аңдығандар 30 мамырда оны қолға түсірген. Халмурад Союновтың айтуынша, Үмиданы Түркияға жұмыс істеуге барған келіні арқылы алдап шақырып алып ұстаған.
"Өздерін полицияданбыз деп таныстырған, жай киім киген адамдар әуелі оның келіні қайда тұрып жатқанын анықтап, кейін Үмидаға хабарласып, сол жерге баруға көндірген"ғ – деді Халмурад Союнов. Оның мәліметінше, Үмиданы сол жерде ұстап, шағын автобусқа салып, белгісіз жаққа алып кеткен.
1 маусым күні күндіз белгілі болғандай , Үмиданы Түркіменстанға экстрадициялау үшін Стамбұл әуежайына жеткізген деп хабарлады turkmen.news сайты. Оның серіктестері Үмиданың қолында ешқандай құжаты жоғын айтты.
2 маусым күні Азаттық Азия тілшісіне берген сұхбатында turkmen.news сайтының негізін қалаушы Руслан Мятиев, Бекжанованың адвокатының айтқанына сүйеніп, түрікмен белсендісі қазіргі уақытта депортация орталығында отыр деп мәлімдеді.
"Оны Арнавуткөй ауданындағы [Стамбұлдың еуропалық бөлігіндегі аудан – ред.] депортация орталығынан алып шығып, "әуежайға апарамыз" деген желеумен Інджегіздегі депортация орталығына жеткізген", – деп айтқан Үмида Бекжанованың адвокаты Руслан Мятиевке.
Үмида Бекжанова бірнеше жылдан бері Түркияда заңды негізде тұрып, жұмыс істеген. Ол Түркияда тұрып жатқан өзге де түрікмен белсенділері сияқты, Түрікменстанның авторитар билігін ашық сынайтын белсенді ретінде танылған.
Түрікмен құқық қорғаушыларының айтуынша, ресми Ашғабат Түркияда белсенділік танытқан Үмида Бекжанованың оппозициялық қызметін тоқтатуға бірнеше рет әрекеттенген: оның елде қалған туыс-жақындарына қысым көрсеткен. Мысалы, кенже ұлының үстінен жалған айыппен қылмыстық іс қозғап , оны тергеу барысында электр тоғымен азаптағаны жөнінде Үмиданың өзі айтқан. Қазір ол ұлы бас еркіндігінен айырылып, қамауда жазасын өтеп жатыр. Үмида Түркияда тұрған жылдары белгісіз біреулер оған бірнеше рет қоқан-лоқы жасап, қорқытпақ болғанын мәлімдеген.
Биыл сәуір айының аяғында Түркияда тағы екі танымал түрікмен белсенді – Әлішер Сахатов пен Абдулла Орусов ұсталған. Қазір екеуі де депортация орталығында қамауда отыр. Олардың туыстары мен құқық қорғаушылар Анкара билігін түркімен белсенділерін Түрікменстанға бермеуге үндеп, олар Отанында азаптауға ұшырап, өліп те кетуі мүмкін екенін айтқан.
Кейінгі жылдары Түркияда тұрып жатқан түрікмен белсенділеріне жергілікті құқық қорғау органдары тарапынан, көбіне Ашғабаттың сұрауы бойынша, қысым күшейгені байқалады. Бұған дейін де Түркияда бірқатар оппозициялық блогер ұсталып, еліне депортацияланған еді. Олардың қатарында Фархад Мейманқұлиев, Ровшан Клычев, Сердар Дурдылыев және Мердан Мұхаммедов бар. Кейбірінің тағдыры әлі күнге дейін белгісіз. Түркіменстанда Мейманқұлиевті 22 жылға соттап, түрмеге отырғызған.
Стамбұл мэриясының ондаған шенеунігі "пара алған" және "бопса жасаған" деген күдікпен ұсталды
Стамбұлдың бас прокуратурасы қала мэриясының 47 қызметкерін қамауға алуға пәрмен берді. Олар "пара алған" және "бопса жасаған" деген күдікке ілінген.
Haberturk телеарнасының хабарлауынша, бұл шенеуніктер Стамбұл қаласының мэрі Экрем Имамоғлының үстінен қозғалған жемқорлық ісі аясында тұтқындалған.
Түрік арнасының мәліметінше, қазіргі уақытқа дейін 31 адам ұсталған. Олардың арасында Стамбұлдың Бешікташ және Бүйүкчекмедже деген екі ауданының әкімдері бар. Тергеу долбары бойынша, Бүйүкчекмедже мэрі Хасан Ақгүн мен оның қоластындағы шенеуніктер кәсіпкерлерді өздеріне виллалар мен пәтерлер "сыйлауға" я болмаса жергілікті баскетбол командасына "қайырымдылық жасауға" мәжбүрлеген.
Хабарларға сәйкес, бұл шенеуніктер талаптарын орындамаған кәсіпкерлерге құрылыс жүргізуге және нысандарды пайдалануға беруге рұқсат бермеген.
Стамбұл қаласының мэрі, Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның басты саяси бәсекелесі Экрем Имамоғлы биыл наурыз айында қамауға алынған. Оны тергеу ісі аясында жүзден астам адам – саясаткерлер, журналистер мен кәсіпкерлер де ұсталған.
Прокуратура Стамбұл мэрі мен "тағы көптеген тұлғалар" кәсіпкерлерді ақша беруге мәжбүрлеп, заңсыз табыс тапқан және қылмыстық жолмен келген қаражатты заңдастырумен айналысқан деп мәлімдеп, Экрем Имамоғлыны "қылмыстық ұйымның басшысы" деп атаған.
Оппозициялық партиялар мен адам құқығын қорғайтын ұйымдар бұл істі сайлауда Ердоғанға қауіпті бәсекелес болатын тұлғаға қарсы бағытталған әрекет деп бағалады. Ал Имамоғлы өзіне тағылған айыптарды "ойдан шығарылған және жала" деп атады.
Бұған дейін Стамбұл университеті Экрем Имамоғлының дипломын әлдебір "айқын қателікке" байланысты жоятынын мәлімдеген. Бұл шешім күшінде қалатын болса, Имамоғлы Стамбұл мэрі сайлауына түсу құқығынан айырылады, өйткені мэр лауазымына кандидаттың жоғары білім алғаны туралы дипломы болуы шарт.
Алматыдағы "Шапағат" ықшамауданында жарылыс болып, бір адам көз жұмған
Алматы қаласындағы "Шапағат" ықшамауданында болған жарылыс салдарынан бір ер адам қаза болған.
Қаланың төтенше жағдайлар департаменті баспасөз қызметінің хабарлауынша, оқыс оқиға 2 маусым күні сағат 13:55 шамасында, Биянху көшесінде орналасқан үйді бұзып жатқан кезде болған. Алдын ала дерек бойынша, газ қоспасы жарылып, салдарынан 1980 жылы саманнан соғылған ғимарат едәуір бүлінген. Бірақ өрт шықпаған.
- Оқиға орнынан 1949 жылы туған ер адам өлі табылды. Құтқарушылар сол жерде жұмыс істеп жатыр, - деп хабарлады ТЖД баспасөз қызметі.
Жарылысқа не себеп болғаны әзірше белгісіз, оны жедел тергеу тобы анықтайтын болады.
1,5 жылдан 23 жылға дейін: Шерзат ісі сотында прокурор айыпталушыларға жаза сұрады
Маусымның 2-і, дүйсенбі күні Талдықорғанда Шерзат Полаттың өліміне қатысты сот процесінде жарыссөз басталды.
Мемлекеттік айыптаушы соттан жасөспірімнің қазасына байланысты айып тағылған тоғыз адамды қылмыс жасағаны үшін айыпты деп тануды сұрады. Прокурор оларды келесідей мерзімге бостандығынан айыруды ұсынды:
- Абзал Шынасыл – Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігі (адам өлтіру) және 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) және 24-баптың 3-бөлігі (қылмыс жасауға дайындалу және қылмыс жасауға оқталу) бойынша – 23 жыл;
- Равиль Сакиев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) және 293-24-баптың 3-бөлігі (адам өлтіруге оқталу) – 20 жыл;
- Шыңгыс Белғожаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық)– жеті жыл;
- Дархан Әскентай – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
- Нұрқияс Ілиясов – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – тоғыз жыл;
- Нұрбол Тоқтаубаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
- Азамат Тоқтаубаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық), оған қоса 188-бап (ұрлық) бойынша – 15 жыл;
- Дидар Қалиахмет – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
- Д. (кәмелетке толмаған) – 434-бап (ауыр қылмыс жасалғанын хабарламау) – бір жарым жыл.
Бұған қоса, прокурор Дана Сарсенбай жәбірленушілердің материалдық және моральдық шығынды өтеу жөніндегі талап арыздарын толық көлемде қанағаттандыруды, қылмыстық іс бойынша куәгерлер Эльмира Нұрбекова мен Дана Жақсыкелдінің әрекеттерін тексеріп, оларға құқықтық баға беру үшін жеке қаулы шығаруды сұрады. Бұған дейін жәбірленуші қылмыс оқиғасы болған жерде айыпталушылармен бірге жүрген осы екі куәгерді де қылмыстық іс аясында, жасалған "қылмыс туралы хабарламау" дерегі бойынша жауапқа тартуды сұрап өтініш білдірген. Прокуратура Юлдаш Рузбакиев пен Арлан Қазыкенов есімді куәгерлерге де құқықтық баға беруді сұрады.
Дүйсенбі күнгі сот отырысында прокурор Сарсенбай бұл істі "топ болып адам өлтіру" ретінде тергеуді сұраған жәбірленуші тараптың өтінішіне қатысты түсініктеме берді. Оның айтуынша, сот-медицина сараптамасының қорытындылары мен іс материалдарына сәйкес, Шерзат Полат денесіне бір рет кірген пышақ жарақаты салдарынан қансырап қаза болған.
"Мысалы, Шыңғыс Белгожаев Полаттың басын пышақтың сабымен ұрған, ал сол кезде оның пышақтың ұшымен соғуына да мүмкіндік болған. Ілиясов аңшы мылтығының дүмімен ұрған. Мылтық оқтаулы болған. Сараптама қорытындысына сәйкес, жерде жатқан Полатқа тиген соққылар оның денсаулығына зиян келтірмеген және өліміне себеп болмаған", – деп түсіндірді прокурор.
Өткен аптада судья Ержан Жанұзақов Шерзат Полаттың өліміне қатысты істі прокуратураға қайтаруды сұраған жәбірленуші жақтың өтінішін қанағаттандырмай тастаған еді. Жәбірленушілер қылмысты "топ адам жасағанмен, бір адамға ғана адам өлтіру айыбы тағылып отыр" деген уәж айтқан болатын.
Польша президентін сайлау: консерватор Кароль Навроцкий жеңіске жетті
Польша президенті сайлауының екінші кезеңінде оппозициядағы консервативтік "Құқық пен әділет" (PiS) партиясының кандидаты Кароль Навроцкий жеңіске жетті. Польша Ұлттық сайлау комиссиясының мәліметінше, дауыс берген сайлаушылардың 50,89% Навроцкийді қолдаған деп хабарлады TVP Info телеарнасы мен Rzeczpospolita газеті.
Навроцкийдің бәсекелесі, Варшава қаласының либерал мэрі Рафал Тшасковскийгі сайлаушылардың 49,11% қолдау білдірген.
Дауыс беру аяқталғаннан кейінгі алғашқы экзитполдар Тшасковский аз ғана басымдықпен алда келеді деп көрсеткен еді. Алайда кейіннен Навроцкий озды.
Ұлттық сайлау комиссиясының деректері бойынша, 1 маусымда Польша президентін сайлауға дауыс берудің екінші кезеңіне елде тіркелген сайлаушылардың 71,6% қатысқан. Польша үшін бұл рекордтық көрсеткіш.
Сонымен қатар шетелде дауыс берген поляктардың 63,49% Рафал Тшасковскийге қолдау танытқан. Кароль Навроцкийді 36,51% сайлаушы таңдаған. Шетелдегі сайлаушылар белсенділігі де бұл жолы ерекше жоғары болды – 84,26%.
Осыған дейін Польша президенті болып екі мерзімге сайланған Анджей Дуда өзімен партиялас Навроцкийдің сайлауда жеңіп шығуына байланысты Х әлеуметтік желісінде: "Мықты күйіңде қал, ПОЛЬША!" деп жазды. Польша президенті бес жыл мерзімге сайланады, сыртқы саясатқа ықпал етеді, үкіметті тағайындайды және қарулы күштердің жоғарғы бас қолбасшысы саналады.
Саяси сарапшылар премьер-министр Дональд Туск үшін реформаларды жүзеге асыруға Тшасковскийдің жеңіске жеткені маңызды еді дейді. Ал қазір енді кезектен тыс парламент сайлау қаупі қылаң берді.
"Алда бізді күрделі саяси кезең күтіп тұр, ол екі жылға созылуы, бәлкім одан да қысқа болуы мүмкін. Ұлттық жад институтының президенті, егер ол мемлекет басшысы болып сайланса, мерзімінен бұрын парламент сайлауын өткізуге тырысатынын мәлімдеген. Бұл іске аса ма, жоқ па – барлығы PiS үшін қай сценарий тиімді болатынына байланысты болмақ. Дональд Туск үкіметін жаңа президент баяу әлсірете ме, әлде одақтар ауысып, қазіргі үкімет құлай ма?" – деп жазады Rzecpospolita.
Reuters агенттігінің жазуынша, Навроцкий Венгрия премьер-министрі Виктор Орбан мен Словакия премьері Роберт Фицоның жаңа одақтасына айналуы мүмкін. Бұған дейін Польша баспасөзі АҚШ президенті Дональд Трампқа Навроцкийдің бүйрегі бұратынын, ол украин босқындарын сынға алғанын жазған. Навроцкийдің жеңісі Чехияның еуроскептик оппозициясының жетекшісі, бұрынғы премьер-министр Андрей Бабишке де серпін беруі мүмкін деп жазды агенттік. Алдағы қазан айында өтетін сайлауға дейінгі жүргізілген сауалнамаларда әзірге ол алда келеді.
Reuters агенттігі Украина ұсынған бейбіт келісім жобасының егжей-тегжейін жазды
Бүгін, 2 маусымда Стамбұлда Украина мен Ресей өкілдері бейбітшілік келісімі жөніндегі келіссөзге келудің шарттары жөнінде кезекті рет кездеспек.
Осы кездесу қарсаңында Reuters ақпарат агенттігі Украина делегациясы Ресей жағына ұсынбақшы болып отырған бейбіт ұсыныстардың толық мәтінін жариялады.
Журналистер танысқан құжат "Келісім мен келіссөздер процесінің негізгі принциптері", "Келесі қадам – атысты тоқтатудың және мемлекет басшылары кездесуінің күн тәртібін келісу", "Атысты тоқтату", "Сенімді нығайту шаралары" және "Көшбасшылар кездесуі" деп аталатын бес бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде келіссөздер принциптері атап жазылған. Мысалы, құрлықта, теңізде және әуе кеңістігінде кемінде 30 күнге атысты толық әрі сөзсіз тоқтату қажет деп көрсетілген. Бұл бітімнің сақталуын АҚШ-тың жетекшілігімен, үшінші елдердің қатысуымен бақылау ұсынылған.
Бұған қоса "бәрін бәріне" қағидасы бойынша тұтқын алмасу жөніндегі ұсыныс та бар.
Reuters агенттігінің хабарлауынша, мәтінде Киевтің бейтарап мәртебеден бас тартатыны және Украинаға Еуропа одағы мен НАТО-ға кіру мүмкіндігін сақтауға рұқсат берілетіні жайлы, оған қоса армия саны мен орналасуына шектеу қойылмайды, ел аумағында шетел әскері болуына да тыйым салынбайды деп жазылған.
Құжатта жер мәселесі атыс толық тоқтатылғаннан кейін ғана қарастырылсын деген ұсыныс айтылған. Сонымен бірге бұл мәселеде халықаралық қауымдастық 2014 жылғы ақпаннан бері Киевке бағынышты аймақ болудан қалған Украина жерлерін Ресейдің юрисдикциясында деп мойындамайтыны көрсетілген.
Оған қоса Киев Ресейге салынған санкцияларды кезең-кезеңімен алып тастау жайын қарастыруға болады, алайда оларды қайта енгізу мүмкіндігі сақталады дейді. Сонымен қатар, Ресейдің егеменді активтері репарациялар толық төленбейінше бұғаттаулы күйде қалады деп ескерткен.
Украина мен Ресей көшбасшыларының кездесуі бейбітшілік бітімінің негізгі тармақтарын келісудің шешуші шарты ретінде аталған.
Ал Ресей өз ұсыныстарының жобасын әлі жария еткен жоқ. Бұған дейін Ресей сыртқы істер министрлігі Украина бейтарап әрі [НАТО] блогынан тыс ел мәртебесіне ие болсын және орыс тілін қолдануға қатысты заңдардың күшін жойсын деген шартын айтқан болатын.
Бұдан бөлек, Мәскеу Киевтен Қырым аннексиясын және Украинаның Донецк, Луганск, Херсон мен Запорожье облыстарының басып алынған аймақтарын Ресей бақылайды деп ресми түрде мойындауын талап етіп отыр.
Reuters мәліметінше, Ресей мен Украина делегацияларының келіссөзі 2 маусым күні Мәскеу уақытымен сағат 13:00-де Стамбұлдағы Шыраған сарайында басталмақ. Украина президенті Владимир Зеленский Киев делегациясы кездесуге қатысатынын растады. ТАСС агенттігінің дерегі бойынша, Ресей делегациясы жексенбінің кешінде Түркияға барған.
Ресей шабуылынан кейін Украина генералы Драпатый отставкаға кетуді ұйғарды
Украина қарулы күштері Құрлық әскерінің қолбасшысы, генерал Михаил Драпатый 1 маусым күні өзіне бағынышты әскердің оқу-жаттығу бөлімшесі орналасқан Днепропетровск облысындағы полигондардың біріне Ресей күштері зымыранмен шабуыл жасағаннан кейін отставкаға кету жөнінде шешім қабылдады.
Украина армиясының баспасөз қызметі таратқан алдын ала деректер бойынша, жексенбіде Ресей жасаған шабуыл салдарынан украиналық 12 адам қаза тауып, 60-тан астамы жараланған деп хабарлады Азаттықтың Украин қызметі. Бұл оқиғаға байланысты Құрлық әскері қолбасшылығы арнайы комиссия құрып, қызметтік тергеу бастаған.
Украинаның бұқаралық ақпарат құралдарының жазуынша, генерал Драпатый бұл оқиғаға өзін кінәлі сезініп отыр. Ол "өзім берген бұйрықтардың толық орындалуын қамтамасыз ете алмағаным үшін жауаптымын" деп есептейді.
"Мен Украина қарулы күштері Құрлық әскері қолбасшысы лауазымынан отставкаға кетуді ұйғардым. Біздің жауынгерлеріміздің өмірін жалмаған 239-полигондағы қайғылы оқиға үшін жеке жауапкершілігімді сезінгендіктен осындай саналы шешім қабылдадым", – деп жазды Драпатый өз Telegram-арнасында.
1 маусым күні Ресей күштері зымыранмен шабуыл жасаған сәтте жеке құрам сапқа тұрғызылмаған болатын. Украина қарулы күштері егер полигондағы әскери қызметшілердің қаза табуына немесе жаралануына лауазымды тұлғалардың әрекеті не әрекетсіздігі себеп болғаны анықталса, кінәлі адамдар қатаң жауапқа тартылатынын айтты.
Украина қарулы күштерінің дерегіне қарағанда, өткен жексенбі күні Ресей армиясы Украинаның "Шығыс" операциялық қолбасшылығының жауапкершілігіндегі аймаққа зымыранмен шабуыл жасаған. Днепр қаласында штабы орналасқан "Шығыс" қолбасшылықтың әскері Днепропетровск, Донецк, Запорожье, Луганск және Харьков облыстарында әрекет етеді.
ПІКІРЛЕР